เครื่องเพชรพลอยยุคจังหวัดสุโขทัยจำนวนมากในช่วงแรกนั้นมีลักษณะแล้วก็ต้นแบบคล้ายกับศิลป์จังหวัดลพบุรี แต่ว่าได้มีการเปลี่ยนแปลงต้นแบบเป็นรูปแบบของตนด้วย มีการคิดประดิษฐ์ให้รูปแบบใหม่ทั้งยังจากที่คิดประดิษฐ์ขึ้นเองรวมทั้งได้รับอิทธิพลจากต้นแบบศิลปกรรมข้างนอกที่เข้ามาใหม่แทงบอลสเต็ป อาทิเช่น อิทธิพลจากศิลป์ลังกา ซึ่งเข้ามาพร้อมด้วยการรับพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์ ด้วยเหตุนี้ แบบเครื่องเพชรพลอยยุคจังหวัดสุโขทัยก็เลยมีลักษณะเป็นแบบของตน และก็เป็นตัวอย่างของเครื่องเพชรพลอยยุคอยุธยาในระยะถัดมา ในปัจจุบันมีการใช้เครื่องเพชรพลอยทั้งๆที่ทำด้วยทอง กลบ เงิน แล้วก็นิยมประดับประดาด้วยเพชรนิลจินดา 7 สี มีปัทมราค และก็ ประพาฬรัตน์ ฯลฯ โดยใช้คำว่า “แก้วมณีรัตน์” รวมทั้ง “เครื่องถนิมพิมพาภรณ์” เครื่องเพชรพลอยที่ปรากฏสำหรับบุคคลชั้นสูง มี ท่อภรณ์ ต่างหู แหวน สำหรับสตรีชั้นสูง พบว่ามีมะม่วงทองปลายแขนรวมทั้งแหวน (ที่ทำการสร้างเสริมเอกลักษณ์ของชาติ, 2543)