ภูมิหลังของการ์ตูนความรู้ในไทย
 
หากจะมองย้อนกลับไปถึงที่มาของการ์ตูนความรู้ไทย จะมองเห็นได้ว่ามิได้พึ่งจะเริ่มมาเพียงแค่ 4-5 ปี แต่สามารถนับย้อนกลับไปถึงตั้งแต่ "ชัยพฤกษ์การ์ตูน" ที่จัดตั้งขึ้นโดย รงค์ประภาสะโนบล แล้วก็เผยแพร่โดยสํานักพิมพ์ไทยวัฒนาพานิช ในปี พ.ศ. 2513 หรือแทบ 40 ปีที่แล้ว ต่อมาคือ "ขบวนการแก้จน" ของประยูรจรรยาวงศ์ที่ตีพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ไทยรัฐตั้งแต่ปี พุทธศักราช 2515 ไล่เรียงมาจนถึง "คําแพง เด็กอีสาน" ของเตรียมชาชุมพร ที่เป็นการ์ตูนความรู้ในแบบเล่มครั้งแรกในปี พุทธศักราช 2524 รวมทั้งในช่วงโดยประมาณปี พุทธศักราช 2525 ถึง พุทธศักราช 2538 ยังมีการ์ตูนความรู้ที่จัดทําโดยกรมวิชาการและสํานักพิมพ์เอกชน โดยหลายเล่มวาดภาพโดย สุรพล พิทยาสกุล
 
ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2528 การ์ตูนความรู้จากญี่ปุ่นเริ่มเข้ามาตีตลาดในประเทศไทย พร้อมๆกับ อิทธิพลของการ์ตูนบันเทิงของประเทศญี่ปุ่น โดยเริ่มจากการ์ตูนชุด "วิทยาศาสตร์อ่านสนุก" ที่จัดพิมพ์โดยสํานักพิมพ์ซีเอ็ดยูเคชั่น ในปี พุทธศักราช 2528 ซึ่งได้รับความสําเร็จอย่างดีเยี่ยมทําให้สํานักพิมพ์ซีเอ็ดพิมพ์การ์ตูนความรู้ในรูปแบบเดียวกันออกมาอีกหลายชุด รวมทั้งสํานักพิมพ์อื่นๆก็เริ่มพิมพ์การ์ตูนความรู้จากญี่ปุ่นเช่นกัน อาทิเช่นสํานักพิมพ์อมรินทร์เริ่มพิมพ์ชุด "เจาะจักรวาลชีวิต" และชุด "พิภพมหัศจรรย์" ในปี พุทธศักราช 2536 และชุดอื่นๆตามมาอีกหลายชุด ส่วนสํานักพิมพ์นานมีบุ๊คส์ก็เริ่มพิมพ์การ์ตูนชุด "โดเรมอนสอนคณิตศาสตร์" และชุด "โดเรมอนค้นพบความมหัศจรรย์" ในปี พุทธศักราช 2536 ซึ่งการ์ตูนชุดโดเรมอนสอนความรู้นั้น ได้เผยแพร่ทั้งหมดมากกว่า 70 เล่ม
 
ความนิยมของการ์ตูนญี่ปุ่นในสมัยนั้น ทําให้การ์ตูนไทยซบเซาไปพักใหญ่อีกเกือบจะ 20 ปี กระทั่งในปี พุทธศักราช 2547 จึงได้เกิดเหตุการณ์สําคัญที่บางทีอาจกล่าวได้ว่าเป็นจุดเริ่มของยุคแห่ง{การกำเนิดใหม่ (renaissance) ของวงการการ์ตูนความรู้ไทย นั่นเป็นการเริ่มจัดพิมพ์การ์ตูนความรู้เล่มแรกของสํานักพิมพ์หนังสือการ์ตูนความรู้ของไทยที่เพิ่งเกิดใหม่ในช่วงเวลานั้น เป็น
 
- การ์ตูน เลิร์นนิ่ง บาย สกายบุ๊กส์
- สถาบันการ์ตูนไทย มูลนิธิเด็ก
- สํานักพิมพ์อีคิวพลัส
 
จากภาพรวมของความเป็นมาของการ์ตูนความรู้ในประเทศไทย จึงสามารถสรุปได้ว่า การ์ตูนความรู้ คือ "การติดต่อสื่อสารผ่านภาพการ์ตูน โดยที่ผู้วาดมีเจตนาสอดแทรกวิชาความรู้หรือข้อมูลลงไป ไม่ว่าจะมากหรือน้อยเพื่อคนอ่านเกิดการศึกษา แม้กระนั้น แม้หากว่าจิตรกรจะไม่ได้มีเจตนาดังที่กล่าวมาแล้ว แม้กระนั้นสามารถผลิตการ์ตูนออกมาให้คนอ่านทั่วไปได้รับวิชาความรู้ในด้านใดด้านหนึ่ง ก็ย่อมนับว่าผลงานนั้นเป็นการ์ตูนความรู้ด้วยเช่นเดียวกัน" และสามารถแบ่งการ์ตูนความรู้ออกเป็น 4 จำพวกกว้างๆ เป็น
 
1. การ์ตูนความรู้เชิงวิชาการแบบการ์ตูนช่อง (Academic-Oriented Comics)
2. การ์ตูนความรู้เชิงวิชาการแบบภาพประกอบเนื้อหา (Academic-Oriented Graphic Books)
3. การ์ตูนความรู้เชิงสร้างสรรค์สังคมแล้วก็จิตสํานึก (Moral-Oriented Cartoons)
4. วารสารการ์ตูนความรู้ (Knowledge Cartoon Magazines)
 
หลายคนที่เคยมีความคิดว่าการ์ตูนเป็นเรื่องไม่เป็นประโยชน์ ไม่น่าช่วยในเรื่องการเรียนการศึกษาได้ ในตอนนี้คงจะเปลี่ยนความคิดแล้ว เพราะเหตุว่าเมื่อเรานำการ์ตูนที่เด็กๆรู้สึกชื่นชอบมารวมเข้ากับความรู้ คำตอบที่ได้ ซึ่งพิสูจน์แล้วว่าทำให้เด็กสนใจการเรียนมากขึ้น และเป็นการปลูกฝังนิสัยรักการอ่าน รักการศึกษาทำการค้นคว้าและทำการวิจัย หาความรู้ เป็นการยกระดับประสิทธิภาพการเรียนของเด็กได้อย่างดีเยี่ยม เห็นได้ชัดเจนว่า ความรู้ไม่จำเป็นต้องอยู่แต่ในหนังสือเรียน การ์ตูนความรู้เปรียบเสมือนห้องสมุด เป็นหนังสือที่จะมาช่วยตอบทุกปัญหาที่เด็กสงสัย ทุกบ้านควรจะมีติดไว้ราวกับสารานุกรมประจำบ้าน
 
หนังสือการ์ตูน
 
หนังสือการ์ตูน เป็นหนังสือที่พิมพ์ภาพและคำพูดประกอบ บอกเล่าเรื่องราวต่างๆตามเรื่องราวที่เขียนขึ้น มีทั้งที่อ้างอิงจากความจริง และก็เกิดขึ้นจากความนึกคิดของนักวาดการ์ตูน หรือนักแต่งการ์ตูน เป็นผู้วางเอาไว้ สำหรับการ์ตูนญี่ปุ่นอาจเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า มังงะ (Manga)
 
โดยส่วนมาก หนังสือการ์ตูน จะเป็นการรวมเล่มของการ์ตูนที่ตีพิมพ์ในหนังสือการ์ตูนรายสัปดาห์ ตัวอย่างเช่น บูม, ซีคิดส์, KC Weekly เป็นต้น
ยังมีการ์ตูนที่แต่งเป็นพิเศษ หรือล้อเลียนการ์ตูนที่เขียนขึ้นแล้ว เพื่อความสนุกสนานส่วนตัว หรือแต่งเพื่อกลุ่มคนที่ถูกใจในแบบเดียวกัน เรียกว่า โดจิน (Doujin) หรือโดจินชิ
 
แนวภาพวาดในหนังสือการ์ตูน
 
ภาพเหมือนจริง
คือถ่ายทอดลักษณะทางกายภาพออกมาได้ส่วน เสมือนหรือคล้ายใกล้เคียงของจริงมาก มีต้นแบบจากสิ่งที่มีอยู่จริง ส่วนประกอบลักษณะสถาปัตยกรรมที่มีอยู่ในการ์ตูนแบบนี้ดูสมส่วนเป็นไปได้ สามารถก่อสร้างขึ้นได้จริง โดยเหตุนั้นลักษณะการ์ตูนจำพวกนี้ก็เลยดูน่าเชื่อถือ
 
ภาพเกินจริง
คือเป็นภาพที่ออกเกินเลยของจริง ไม่สมส่วน มีความสามารถเกินจริง อาทิเช่น บินได้ ล้มต้นไม้ใหญ่ด้วยมือเปล่า อวัยวะบางส่วนใหญ่หรือเล็กเกินจริง มีอวัยวะบางสิ่งบางอย่างน้อยหรือมากเกินจริง ยกตัวอย่างเช่น มีนิ้วมือ 8 นิ้ว มีตา 3 ตา เป็นต้น
 
เอกลักษณ์
ไม่เหมือนจริง เป็นเป็นลักษณะภาพวาดตามจินตนาการของคนแต่ง หรือนักเขียน โดยลักษณะภาพมีเอกลักษณ์เฉพาะคนเขียนแต่ล่ะท่าน ที่นิยมคือ มีลักษณะหัวใหญ่ ตัวผอมบาง ตาโต ดูน่ารักน่าเอ็นดู แสดงอารมณ์ชัดเจน
 
การสร้างแนวการ์ตูน
 
- สร้างหรือแต่งขึ้นตามจินตนาการ
- สร้างขึ้นจากข้อเท็จจริง แต่อาจมีการเสริมเติมแต่งเพิ่มเพื่อความสนุก แต่งจะยึดมั่นโครงเรื่องจริงเป็นหลัก
- นำเรื่องอื่นดัดแปลงแก้ไขมา เช่น ตำนานไซอิ๋ว ก็มีการเอามาดัดแปลงแก้ไขเติมแต่งเสริมต่อเป็นเรื่องต่างๆ ออกมามากมาย
 
การ์ตูนวิทยาศาสตร์
 
หนังสือการ์ตูนที่สอดแทรกรายละเอียดวิชาความรู้วิทยาศาสตร์ที่สร้างความสนุกสนาน แล้วก็ให้สาระ ทำให้คนทุกเพศทุกวัยพึงพอใจที่จะหยิบ การ์ตูนวิทยาศาสตร์มาอ่าน เพราะนอกจากจะสนุกสนานแล้ว ยังได้รับวิชาความรู้ที่ดีเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์ที่อยู่ใกล้ตัวเรา ซึ่งบางเรื่องพวกเราก็บางทีก็อาจจะยังไม่รู้ก็ได้ หนังสือจำพวกนี้เสมือนหนังสือการ์ตูนความรู้
 

 
10 การ์ตูนความรู้ที่แนะนำ โดย ร้านหนังสือนายอินทร์
 
1. คณิตศาสตร์แฟนตาซี
"แอนแลนติส" โลกคณิตศาสตร์กำลังปั่นป่วน เมื่อ "อาซูร่า" แม่ทัพแห่งกองทัพรัตติกาลต้องการปลดปล่อย "พ่อมดอินฟินิตี้" ผู้ชั่วร้ายออกจากผนึกทั้งเจ็ด "มีนา" นักเวทตัวคูณจึงพา "ซีโร่" ผู้มีสัญลักษณ์ของอัศวินเอกซ์มายังแอตแลนติส เพื่อฝึกฝนพลังอันบริสุทธิ์แห่งคณิตศาสตร์...
 
2. เก่งคณิตด้วยตัวเองจนคุณครูตกใจ : จำนวนในชีวิตประจำวัน
หนังสืออ่านเสริมแนวแบบเรียนรูปแบบใหม่ที่จะทำให้ผู้อ่านสนุกกับคณิตศาสตร์จนวางไม่ลง มาเรียนรู้ความเป็นมาของเรื่องราวทางคณิตศาสตร์ เพื่อเสริมสร้างกระบวนการหาคำตอบที่ถูกต้อง เรียนรู้เรื่องราวของจำนวนในชีวิตประจำวัน แทรกเรื่องน่ารู้ การ์ตูน และเกม จำนวนเกี่ยวข้องกับชีวิตประจำวันของเราอย่างไร, เรียนรู้ระบบตัวเลขฐาน, รู้จักจำนวนนับ, จำนวนเชิงรูปและจำนวนกำลังสอง, จำนวนประเภทต่างๆ ที่น่าทึ่ง, ความมหัศรรย์ของตัวเลข
 
3. เก่งวิทย์ด้วยตัวเองจนคุณครูตกใจ : ระบบนิเวศและสิ้งแวดล้อม
ถ้าไม่มีใครสอนวิทยาศาสตร์ด้วยวิธีที่มีประสิทธิภาพ เด็กจะเรียนรู้วิทยศาสตร์ด้วยตัวเองได้ยากลำบาก และสิ่งสำคัญของหนังสือวิทยาศาสตร์สำหรับเด็กก็คือต้องทำให้เด็กรู้สึกสนุกไปกับวิทยาศาสตร์ แต่หากจะไล่ตามกระต่ายตัวใดตัวหนึ่งก็ต้องละทิ้งกระต่ายอีกตัวไป ถ้ามองดูด้านความสนุกสนาน บางครั้งต้องปรับมุมมองและสถานการณ์ให้คล้ายกับการ์ตูน จึงต้องทิ้ง "ทฤษฎีและหลักการ" สำคัญไปอย่างน่าเสียดาย ในทางตรงข้าม หากจะรักษา "ทฤษฎีและหลักการ" ดีๆ เอาไว้ก้จะจับกระต่ายที่เรียกว่า "ความสนุกสนาน" ไม่ได้ หนังสือชุด "เก่งวิทย์ด้วยตัวเองจนคุณครูตกใจ" นอกจากกระต่าย 2 ตัวที่เป็นทั้งความสนุกสนานและทฤษฎีสำคัญแล้ว จึงเป็นหนังสือที่เด็กชั้นประถมศึกษาอ่านเข้าใจได้ง่าย และเตรียมความพร้อมในการเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนต้นต่อไป
 
4. ล่าขุมทรัพย์สุดขอบฟ้าในรัสเซีย
ขอเชิญสัมผัสความหนาวเหน็บและความกว้างใหญ่ไพศาลของรัสเซีย ประเทศที่ใหญ่ที่สุดในโลก! ฮีโร่และเบ็คเดินทางไปรัสเซียเพื่อชมการแสดงบัลเลต์ระดับโลก แต่ฮีโร่พบว่ามงกุฎล้ำค่าของราชินีที่ใช้ในการแสดงเป็นของปลอม! มีใครบางคนขโมยของจริงไปสองสหายนักล่าขุมทรัพย์จึงต้องตามหาให้ได้ พวกเขาต้องตามล่าคนร้ายไปทั่่วรัสเซีย จากมอสโกเมืองหลวงสุดยิ่งใหญ่ไปเซ็นปีเตอร์สเบิร์กเมืองแห่งกษัตริย์ ผจญภัยบนรถไฟสายทรานส์ไซบีเรียที่ยาวที่สุดในโลก และมุ่งสู่ไซบีเรียดินแดนแห่งความหนาวเย็น นักโบราณคดีสุดไฮเทค อีกอร์และซีมอฟ หัวหน้าคณะบัลเลต์คู่กัด วิกเตอร์ อดีตสายลับ และเฟย์ สาวจอมโหดผู้วางแผนการร้ายในครั้งนี้ มาร่วมลุ้นกันว่าคู่หูฮีโร่เบ็คจะแย่งชิงมงกุฎกลับมาได้หรือไม่! "ล่าขุมทรัพย์สุดขอบฟ้าในรัสเซีย" จะพาทุกคนผจญภัยในรัสเซีย ประเทศที่กว้างใหญ่ที่สุดในโลก ด้วยการ์ตูนที่สนุกสนาน และเกร็ดความรู้ที่น่าทึ่งเกี่ยวกับรัสเซียตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน รับรองว่าประวัติศาสตร์ไม่เคยสนุกแบบนี้มาก่อน
 
5. Why ?
"หนังสือการ์ตูนความรู้ชุด "Why?" เป็นหนังสือชุดที่ทำให้เด็กเกาหลีเรียนเก่งเป็นอันดับ 1 ของโลกจากผลการวิจัยของนิตยสาร Timss ปี 2011 นำเสนอความรู้ในรูปแบบการ์ตูน มีเรื่องราวสนุกสนานชวนติดตาม ทำให้เรื่องวิชาการที่เด็กๆ คิดว่ายากกลายเป็นเรื่องง่าย โดยได้รับการแปลแล้ว 12 ภาษาและตีพิมพ์ใน 45 ประเทศ ซึ่งฉบับภาษาไทยเองก็ได้รับคำนิยมจากเลขาธิการสภาการศึกษา สสวท. ตรวจสอบโดยผู้เชี่ยวชาญ จึงมั่นใจเนื้อหาได้ว่าถูกต้องครบถ้วน สอดคล้องกับกลุ่มสาระการเรียนรู้ทั้ง 8 กลุ่มสาระวิชา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 กระทรวงศึกษาธิการ ตามที่เด็กๆ เรียนในโรงเรียน
 
6. ประวัติพระพุทธเจ้า
การศึกษาพุทธประวัติที่ถูกต้องจะได้รับประโยชน์หลายอย่าง กล่าวคือนอกจากจะได้ทราบประวัติของพระพุทธองค์อย่างละเอียดแล้ว ยังจะได้ศึกษาพระจริยาวัตรที่งดงามของพระองค์ ทำให้ทราบว่าผู้ที่บำเพ็ญบารมีจนได้บรรลุเป็นพระอรหันต์สัมมาสัมพุทธเจ้านั้น จะต้องประพฤติปฏิบัติตนอย่างไร ใช้เวลานานเท่าใด ทำให้ผู้ศึกษาเกิดศรัทธาปสาทะแล้วนำมาเป็นแบบอย่างในการพัฒนาตนเองและสังคมได้
"น่ายินดีเป็นอย่างยิ่งที่ ณ บัดนี้ สำนักพิมพ์นานมีบุ๊คส์ได้จัดพิมพ์ การ์ตูนธรรมะชื่อ 'ประวัติพระพุทธเจ้า' ในรูปแบบการ์ตูนที่งามพร้อมทั้งเนื้อหาสาระที่เข้าใจง่าย สีสันและลายเส้นงดงาม การดำเนินเรื่องน่าสนใจนำเสนอความเป็นพระพุทธองค์อย่างมีชีวิตชีวา 'ประวัติพระพุทธเจ้า' ชี้ให้เห็นว่าการประสบความสำเร็จของพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้นเป็นความสำเร็จที่วางรากฐานอยู่บน 'ศักยภาพของความเป็นมนุษย์' ธรรมดาๆอย่าง เราๆ นี่เอง ซึ่งวิธีการนำเสนอพุทธประวัติเช่นนี้ ทำให้ผู้อ่านรู้สึกว่าสถานภาพของพระพุทธองค์ไม่สูงส่งเกินไปจนเข้าไม่ถึง ตรงกันข้ามกลับก่อให้เกิดศรัทธา ปสาทะเป็นอย่างยิ่งว่าบนเส้นทางของการเป็นพระบรมศาสดาผู้ยิ่งใหญ่นั้น มีเคล็ดลับอยู่ที่การพยายาม 'ฝึกหัดพัฒนา' เป็นสาระสำคัญ"
 
7. ไม่ยากถ้าอยากเรียนดี
ลองมาติดตามกันดูว่า มาร์คจะสามารถเปลี่ยนนิสัยการเรียนของเขาได้ไหม และจะลบคำสบประมาทของแนตตี้ทำให้แนตตี้หันมาสนใจได้หรือไม่ที่สำคัญ น้องๆ อย่าลืมนำเคล็ดลับการเรียนดีของมาร์คและเพื่อนๆ ไปใช้ ปรับปรุงการเรียนของน้องๆ 18 เคล็ดลับเรียนดีที่ง่าย และไม่เหมือนใคร มาลุ้นกันว่ามาร์ค ผู้เกียจคร้าน จะนำเคล็ดลับเรียนดี มาปรับปรุงการเรียนของตนเอง ให้ดีขึ้นได้หรือไม่
 
8. นักสำรวจน้อย ยานพาหนะสุดเจ๋ง
ความรู้สนุกๆเกี่ยวกับยานพาหนะต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นรถจักรยาน รถยนต์ รถไฟ เรือ เครื่องบิน และเครื่องจักรขนาดใหญ่ต่างๆ หนังสือเป็นรูปแบบ interactive ให้เด็กๆ ได้พลิกหาคำตอบได้เอง โดยมีแผ่นเปิดปิดให้เด็กๆได้ค้นหาความรู้เพิ่มเติมใต้ภาพ
 
9. รู้ไปหมด เรื่องหุ่นยนต์
หนังสือ "รู้ไปหมด เรื่องหุ่นยนต์" เล่มนี้ จะพาเด็กๆ ไปค้นพบทุกเรื่องที่สงสัยเกี่ยวกับสภาพอากาศ ไม่ว่าจะเป็น หุ่นยนต์คืออะไร พัฒนาการของหุ่นยนต์ยุคต่างๆ บทบาทของหุ่นยนต์ในโลกยุคปัจจุบันและอนาคต หุ่นยนต์ต่างจากไซบอร์กอย่างไร และอีกหลากหลายเรื่องราวน่าสนใจ เรียนรู้ผ่านภาพถ่ายสี่สีที่สวยงาม ก่อนที่จะทดสอบความรู้เรื่องหุ่นยนต์ ว่าเด็กๆ ได้เรียนรู้อะไรบ้าง รู้ทุกอย่างหรือเปล่า ถ้าใช่ก็เยี่ยมไปเลย เพราะเด็กๆ กลายเป็นผู้ชี่ยวชาญแล้ว!
ข้อเท็จจริงการถ่ายภาพ และเกร็ดสนุกๆ ของหุ่นยนต์ที่อาจกลายมาเป็นเพื่อนซี้ของเราในไม่ช้า วิทยาการคอมพิวเตอร์มาผสมกัน หุ่นยนต์ที่ผู้คนเกี่ยวข้องด้วยในชีวิตประจำวันเป็นประโยชน์มาก พวกมันสร้างสิ่งต่างๆ จับอาชญากร สำรวจโลก และต่อสู้สงคราม มีหุ่นยนต์ทำงานในบ้านด้วย พวกมันมีหน้าที่ดูดฝุ่นและทำความสะอาด และยังมีหุ่นยนต์พยาบาลสำหรับดูแลเธอเมื่อเธอเจ็บป่วยรวมถึงหุ่นยนต์ผ่าตัดด้วย พบกับหุ่นยนต์เครื่องจักรที่ทั้งซับซ้อนทั้งสุดยอดได้ใน "รู้ไปหมด เรื่องหุ่นยนต์" เล่มนี้
 
10. 50 เรื่องหลอน ตอน ผีนานาชาติ
50 เรื่องหลอน ตอน ผีนานาชาติ เปิดประสบการณ์หลอนรอบโลก กับเรื่องของ "ผี" และ "ปิศาจ" ที่คัดมาเฉพาะผีระดับตำนาน ทั้งไทย ญี่ปุ่น จีน อังกฤษ อเมริกา ฯลฯ โลกนี้มีผีมากมาย ทั้งร้ายและดี ทั้งผีของแต่ละประเทศหรือตำนานปีศาจของแต่ละชนเผ่า "50 เรื่องหลอน" เล่มนี้ จะพาทุกคนไปพบกับ "เรื่องผีจากนานาประเทศ" ที่คัดมาแล้วว่า... เป็นผีระดับตำนาน อาทิ ผีตายทั้งกลม ,ไดนี! ผีกินเด็ก ,โทแกบี ภูตจอมตลก ,ผีสาวปากฉีก ,ภูตหิมะ ,ตำนานวิญญาณฮานาโกะซัง ,สลัวฟ์ วิญญาณที่นรกไม่ยอมรับ ,ผีกลิ้งหัวจากอเมริกา มาดูกันว่า... ผีประเทศไหนจะเฮี้ยนที่สุด!